Đề xuất bổ sung quy định nghiêm cấm hành vi mua bán bào thai

Sáng 13/8, tiếp tục chương trình phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý ki???n dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).

Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn, xin ý ki???n UBTVQH trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, khi thảo luận tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024), có ý ki???n đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đề nghị rà soát, nội luật hóa đầy đủ hơn các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có ý ki???n cho rằng khái niệm mua bán người cần phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự, các văn bản hướng dẫn và tình hình thực tế.

Chủ nhiệm Lê Thị Nga cho biết, Thường trực Ủy ban Tư pháp nhận thấy, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật cơ bản đã bảo đảm tính thống nhất, tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, phúc đáp yêu cầu thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống mua bán người (PCMBN), bảo đảm tiệm cận với các điều ước quốc tế về PCMBN mà Việt Nam là thành viên. Theo đó, khái niệm mua bán người đã kết hợp đủ 03 yếu tố (hành vi, mục đích, thủ đoạn). Đặc biệt, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật đã mở rộng hơn một số nội dung so với pháp luật hiện hành, trong đó có nội dung người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thì chỉ cần yếu tố hành vi và mục đích là đã bị coi là hành vi mua bán người và như vậy, họ cũng được bảo vệ như người dưới 16 tuổi. Quy định này cũng phù hợp với Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em. 

Cùng với việc mở rộng khái niệm mua bán người thì các biện pháp xử lý khác cũng sẽ được xem xét áp dụng bên cạnh biện pháp xử lý hình sự; điều này sẽ góp phần cho việc đấu tranh PCMBN hiệu quả hơn. Đ???ng thời để bảo đảm tính nghiêm minh và tăng cường công tác phòng ngừa, khái niệm mua bán người trong dự thảo Luật còn có nội dung rộng hơn quy định của một số điều ước quốc tế, như: bổ sung mục đích vô nhân đạo khác, thủ đoạn khác. 

Tuy nhiên, qua rà soát cho thấy vẫn còn có nội dung của khái niệm mua bán người chưa thực sự thống nhất với một số quy định của pháp luật hiện hành. Do đó, để bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ luật Hình sự, Luật Nuôi con nuôi và bảo đảm phù hợp với thực tế, Thường trực Ủy ban Tư pháp đề nghị bổ sung cụm từ “trừ trường hợp pháp luật có quy định khác” vào sau cụm từ “lợi ích vật chất khác” vào đoạn 2 khoản 1 Điều 2; đồng thời chỉnh sửa một số từ, cụm từ trong khái niệm “mua bán người” để bảo đảm tính lô-gic và kỹ thuật văn bản và đã được thể hiện cụ thể như trong dự thảo Luật. 

Cấm thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai

Về hành vi mua bán bào thai, một số ý ki???n ĐBQH đề nghị bổ sung hành vi mua bán bào thai vào khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật để làm cơ sở đấu tranh phòng, chống hiệu quả thực trạng thỏa thuận mua bán người khi còn đang là bào thai. 

Thường trực Ủy ban Tư pháp nhận thấy, bào thai chưa được xác định là con người nên việc quy định mua bán bào thai trong khái niệm mua bán người là không phù hợp. Tuy nhiên, trên thực tế đang diễn ra tình trạng mua bán bào thai nhằm mục đích mua bán đứa trẻ sau khi được sinh ra và việc thỏa thuận mua bán này là tiền đề của hành vi mua bán người. Vì vậy, để bảo đảm phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, phúc đáp yêu cầu thực tiễn, tiếp thu ý ki???n ĐBQH, Điều 3 của dự thảo Luật được bổ sung 01 khoản (khoản 2) quy định về hành vi bị nghiêm cấm: “mua bán bào thai; thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”.

Về nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhất trí bổ sung quy định nghiêm cấm “thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”. Tuy nhiên với việc bổ sung nghiêm cấm “mua bán bào thai”, ông đề nghị tiếp tục làm rõ có trường hợp nào mua bán bào thai không nhằm mục đích mua bán người không?. 

Tán thành bổ sung quy định “mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai” vào các hành vi bị nghiêm cấm, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường nêu rõ, về mặt sinh học, bào thai đến một giai đoạn nhất định đã bảo đảm điều kiện của một người tự nhiên, chỉ khác là môi trường tồn tại là trong bụng của người mang thai. 

Về mặt xã hội, pháp luật dân sự cũng thừa nhận quyền thừa kế của người đã thành thai. Cụ thể tại điểm a, khoản 2, điều 593, Bộ luật Dân sự đã có khái niệm người đã thành thai, con đã thành thai. Do đó, để bảo đảm sự thống nhất của các thuật ngữ giữa các đạo luật, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề nghị sửa lại khoản 2, điều 3, dự thảo Luật theo hướng “mua bán người đã thành thai”, chứ không phải “mua bán bào thai”, bởi lẽ có trường hợp mua bán bào thai không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định, các ý ki???n đều đánh giá cao và đồng thuận với nội dung chính của dự thảo Luật đã được tiếp thu, giải trình. Tuy nhiên, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng góp ý thêm nhiều nội dung cụ thể như tiếp tục rà soát hệ thống khái niệm, từ ngữ, thuật ngữ bảo đảm chặt chẽ, nhất là thuật ngữ liên quan đến Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Hình sự và các luật chuyên ngành có liên quan. Các khái niệm khác với luật chuyên ngành có liên quan phải phân tích, trình bày rõ. Bổ sung trách nhiệm của chính quyền địa phương, trong đó có trách nhiệm của HĐND; cân nhắc các quy định liên quan đến trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể. Rà soát, viết rõ hơn nội dung của điều cấm.../.